Yaz Saati Uygulamasının Artıları ve Eksileri: Uygulamayı Bırakan Ülkeler ve Nedenleri

Yaz saati uygulamasının faydaları ve zararları dünya genelinde hala tartışılmaya devam ediyor. Bu konudaki son araştırmaları ve yaz saati uygulamasından vazgeçen ülkelerin nedenlerini inceleyen BBC Future’dan Jennifer Chesak, ilginç bir yazı kaleme aldı.

Son 10 yılda Türkiye, Azerbaycan, Suriye, Rusya ve İran gibi ülkeler de dahil olmak üzere birçok ülke, çeşitli nedenlerle yaz saati uygulamasından vazgeçti. Ancak bir o kadar ülke de, sağlık uzmanlarının uyarılarına rağmen bu uygulamaya devam etmekte.

Pew Araştırma Merkezi’nin 2023 yılı analizine göre, eskiden ülkelerin yarısı saatlerini değiştirirken bu oranın üçte bir seviyesine düştüğü görüldü. ABD’nin neredeyse tamamı, Avrupa’nın çoğu, Kanada, Avustralya, Latin Amerika ve Karayipler’in büyük bir kısmı ise yaz saati uygulamasına devam ediyor.

ABD Başkanı Donald Trump, Aralık 2024’te yüksek maliyet ve zahmetli olması nedeniyle yaz saati uygulamasına son vereceğini açıkladı. Ancak Mart 2025’te konuyla ilgili henüz bir karar vermediğini belirtti.

Yaz Saatine Karşı Çıkanların Gerekçeleri

Uzmanlar, güvenlik, sağlık ve iklim konularını öne sürerek yaz saatine karşı çıkıyor. Sağlık riskleri açısından değerlendirildiğinde, saat değişimlerinin uyku problemlerinden kalp krizlerine kadar pek çok sağlık sorununa yol açabileceği belirtiliyor.

Araştırmalara göre, saat değişimleri sirkadiyen ritmi etkileyerek insan sağlığını olumsuz etkileyebilir. Özellikle de batıya doğru gidildikçe bu etkiler daha fazla hissedilebilir.

Güvenlik riskleri açısından da, saat değişimlerinin ölümlü trafik kazaları, iş kazaları ve ameliyat hataları gibi durumları artırabileceği belirtilmektedir. Uluslararası araştırmalar, saatler ileri alındığında kalp krizlerinde yüzde 4-29, inmelerde yüzde 8 ve tek kutuplu depresyonda yüzde 11 artış olduğunu göstermektedir.

Enerji Kullanımı ve Yaz Saati Uygulaması

Yaz saati uygulaması genellikle enerji tasarrufuyla ilişkilendirilse de, yapılan araştırmalar net bir sonuca varmamıştır. Bazı raporlar yüzde 0,5 oranında enerji tasarrufu tespit ederken, diğer raporlar yüzde 4’lük enerji artışı olduğunu ortaya koydu.

ABD’nin Arizona eyaleti, akşamları daha fazla klima kullanımı nedeniyle yaz saati uygulamasını sonlandırmıştı. Eyalet, bu uygulamadan vazgeçerek enerji tasarrufu sağlama amacındaydı.

Yaz Saatinin Geleceği: Neler Olacak?

Avrupa Komisyonu, 2018 yılında yaz saati uygulamasını sonlandırma önerisinde bulunmuş ancak AB Konseyi buna karşı çıkmıştı. Her ne kadar AB Parlamentosu bu konuda karar almış olsa da, uygulamanın sonlanması için Konsey ve Parlamento’nun uzlaşması gerekmektedir.

Florida Senatörü iken yaz saatinin kalıcı hale getirilmesini öneren Dışişleri Bakanı Marco Rubio gibi bazı yetkililer, yaz saatinin sabah geç doğması ve akşam geç batması durumunda olası olumsuz etkilere dikkat çekmektedir.